Jak rozpoznać udar mózgu? Najważniejsze objawy i sposoby reagowania

Rozpoznaj udar w kilku sekundach: jeśli zauważysz nagłe opadanie kącika ust, osłabienie jednej ręki, bełkotliwą lub niewyraźną mowę – natychmiast dzwoń pod 112/999. Liczy się każda minuta. Poniżej znajdziesz najważniejsze objawy, prosty test FAST, różnice między rodzajami udaru oraz instrukcję pierwszej pomocy do czasu przyjazdu zespołu ratownictwa.

Przeczytaj również: Zaburzenia rytmu serca: jakie są objawy i jak je leczy Kardiolog Sejny?

Najważniejsze objawy udaru, które musisz znać

Udar najczęściej pojawia się nagle. Typowe sygnały alarmowe obejmują: asymetrię twarzy, osłabienie lub drętwienie jednej strony ciała, problem z mową, zawroty głowy, zaburzenia widzenia, silny ból głowy bez uchwytnej przyczyny oraz zaburzenia równowagi. Każdy z tych objawów może wystąpić pojedynczo lub w zestawie.

Przeczytaj również: Materace antyodleżynowe pneumatyczne a komfort snu pacjentów

Asymetria twarzy to opadanie kącika ust podczas uśmiechu; osłabienie ręki ujawnia się, gdy kończyna „ucieka” przy uniesieniu. Zaburzenia mowy to bełkot, problem z doborem słów lub ich rozumieniem. Niekiedy występuje nagłe podwójne widzenie lub „kurtyna” zasłaniająca jedno oko.

Przeczytaj również: Coaching zdrowotny – jak poprawić jakość życia dzięki wsparciu specjalisty?

Szczególną czujność wzbudza nagły, „piorunujący” ból głowy, zwłaszcza z towarzyszącymi nudnościami, sztywnością karku, światłowstrętem czy utratą przytomności – może to sugerować udar krwotoczny.

Test FAST: szybka ocena w domu i w pracy

Prosty schemat FAST pomaga rozpoznać udar w kilkadziesiąt sekund:

• F – Face (twarz): poproś o uśmiech. Czy kącik ust opada?
• A – Arms (ręce): poproś o uniesienie obu rąk. Czy jedna opada lub jest słabsza?
• S – Speech (mowa): poproś o powtórzenie prostego zdania. Czy mowa jest niewyraźna, bełkotliwa lub brak płynności?
• T – Time (czas): jeśli odpowiedź na którekolwiek pytanie brzmi „tak”, natychmiast dzwoń pod 112/999 i zanotuj godzinę początku objawów.

Godzina początku objawów jest kluczowa dla decyzji medycznych. Jeżeli objawy zauważono po przebudzeniu, za „początek” przyjmuje się moment, gdy osoba była ostatnio widziana bez objawów.

Rodzaje udaru i co z nich wynika

Wyróżniamy dwa główne typy: udar niedokrwienny (najczęstszy) i udar krwotoczny. W pierwszym dochodzi do zablokowania naczynia krwionośnego w mózgu, w drugim – do krwawienia wewnątrzczaszkowego. Objawy kliniczne mogą być podobne, dlatego o rozpoznaniu decydują badania obrazowe. Szybkie różnicowanie ma znaczenie dla dalszego postępowania terapeutycznego.

Im szybciej osoba z podejrzeniem udaru trafi do szpitala, tym większa szansa na ograniczenie następstw neurologicznych. Opóźnianie wezwania pomocy naraża chorego na trwałe deficyty, w tym niedowład, zaburzenia mowy i pamięci.

Co zrobić od razu: pierwsza pomoc krok po kroku

Po rozpoznaniu typowych objawów udaru zadzwoń pod 112/999, opisz symptomy i czas ich początku. Nie podawaj jedzenia, picia, leków przeciwbólowych ani aspiryny – mogą zaszkodzić, zwłaszcza w krwawieniu.

Zapewnij bezpieczeństwo: jeśli osoba jest przytomna, ułóż ją wygodnie w pozycji półsiedzącej, kontroluj oddech i stan przytomności. Jeśli doszło do utraty świadomości, zastosuj pozycję bezpieczną i regularnie sprawdzaj oddech. W razie bezdechu rozpocznij RKO zgodnie z obowiązującymi wytycznymi. Poluzuj uciskającą odzież, otwórz okno dla dopływu świeżego powietrza, przygotuj listę chorób i leków.

Jak odróżnić udar od udaru TIA i innych schorzeń?

Przemijający atak niedokrwienny (TIA) daje podobne objawy, lecz ustępują one zwykle w krótkim czasie. TIA wymaga pilnej diagnostyki, ponieważ zapowiada możliwy pełnoobjawowy udar. Zdarza się też, że nagłe porażenie nerwu twarzowego, hipoglikemia, migrena z aurą czy napad padaczkowy naśladują udar. W warunkach przedszpitalnych nie da się tego pewnie odróżnić – konieczna jest ocena specjalistyczna i badania obrazowe.

Kluczowe czynniki ryzyka i kontrola zdrowia

Do najważniejszych czynników ryzyka należą: nadciśnienie tętnicze, migotanie przedsionków, cukrzyca, palenie tytoniu, dyslipidemia, otyłość, obturacyjny bezdech senny oraz mała aktywność fizyczna. Wpływ mają także wiek i obciążenia rodzinne. Regularne pomiary ciśnienia, kontrola glikemii i lipidów, a także konsultacje w razie niepokojących dolegliwości pomagają ograniczać ryzyko epizodu naczyniowego.

Profilaktyka obejmuje m.in. dietę o niskiej zawartości soli i tłuszczów trans, odpowiednią aktywność ruchową, ograniczenie alkoholu, zaprzestanie palenia oraz stosowanie się do zaleceń dotyczących chorób współistniejących. To praktyczne kroki, które wspierają zdrowie naczyń mózgowych.

Praktyczne scenariusze: co powiedzieć, co zanotować

W sytuacji nagłej mów krótko i konkretnie: „Podejrzenie udaru. Początek objawów o [godzina]. Asymetria twarzy, osłabienie prawej/lewej ręki, niewyraźna mowa.” Przygotuj dokument tożsamości, listę przyjmowanych leków (zwłaszcza przeciwkrzepliwych), dane o alergiach i chorobach przewlekłych. Jeśli to możliwe, zabezpiecz nagranie wideo objawów – może pomóc w ocenie, gdy symptomy ulegną fluktuacji.

Gdzie szukać informacji i wsparcia lokalnie

Jeśli potrzebujesz rzetelnych informacji o diagnostyce i postępowaniu w regionie, sprawdź opis zagadnienia udar mózgu w Płocku. Pamiętaj, że w sytuacji podejrzenia udaru najpierw należy wezwać służby ratunkowe.

Kiedy bezwzględnie wzywać pomoc medyczną

Natychmiastowe wezwanie 112/999 jest konieczne przy każdym nagłym ogniskowym objawie neurologicznym: asymetrii twarzy, nagłym osłabieniu lub drętwieniu kończyn, zaburzeniach mowy, widzenia, równowagi, silnym nietypowym bólu głowy, a także przy utracie przytomności. Nie czekaj na poprawę. Czas decyduje o skali uszkodzenia mózgu i rokowaniu funkcjonalnym.